Ψυχοδραστική ουσία, λέγεται και ψυχοτρόπος ουσία, είναι όποια ουσία επηρεάζει τις λειτουργίες του κεντρικού νευρικού συστήματος και προκαλεί αλλαγές στη διάθεση, την επίγνωση, τις σκέψεις, τα συναισθήματα ή τη συμπεριφορά.
Παραδείγματα ψυχοδραστικών ουσιών είναι το αλκοόλ, η καφεΐνη, η νικοτίνη, η μαριχουάνα και ορισμένα παυσίπονα. Πολλά παράνομα ναρκωτικά κατατάσσονται επίσης σε αυτήν την κατηγορία, όπως η ηρωίνη, το LSD, η κοκαΐνη και οι αμφεταμίνες. Φυσικά, ορισμένες κατηγορίες ψυχοδραστικών ουσιών, έχουν θεραπευτική αξία, όπως τα αναισθητικά, αναλγητικά και τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία νευροψυχιατρικών διαταραχών ( αντικαταθλιπτικά, αγχολυτικά, αντιψυχωσικά και διεγερτικά φάρμακα).
Οι ψυχοδραστικές ουσίες συχνά προκαλούν ευφορία ή αίσθηση χαλάρωσης ή ακόμα και αυξημένη εγρήγορση. Η παρατεταμένη χρήση κάποιων ουσιών μπορεί να προκαλέσει σωματική ή ψυχολογική εξάρτηση ή και τα δύο, που σχετίζεται με σωματικές ή ψυχολογικό-συναισθηματικές καταστάσεις στέρησης αντίστοιχα.
Τα ψυχοδραστικά φάρμακα έχουν διαφορετικού βαθμού νομιμότητα, ανάλογα με τους κινδύνους που επιφέρουν για την υγεία και τη θεραπευτική τους χρησιμότητα. Σχετικά με την προέλευση, οι ψυχοδραστικές ουσίες διακρίνονται σε: φυτικές, ημι-συνθετικές (συντίθενται με βάση φυτικές πρώτες ύλες) και συνθετικές και χωρίζονται σε 6 κύριες κατηγορίες.
Αντικαταθλιπτικά
Τα αντικαταθλιπτικά είναι φάρμακα που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία της καταθλιπτικής διαταραχής και άλλων ψυχικών διαταραχών, συμπεριλαμβανομένων μερικών αγχωδών διαταραχών, ορισμένων χρόνιων παθήσεων του πόνου και για την αντιμετώπιση ορισμένων εθισμών.
Οπιούχα
Είναι φυσικά ή συνθετικά φάρμακα που δρουν άμεσα στον εγκέφαλο και στον νωτιαίο μυελό. Η κύρια δράση τους είναι η ανακούφιση ή η καταστολή του πόνου. Εκτός από την παυσίπονη δράση, έχουν και καταπραϋντική επίδραση στο Κεντρικό Νευρικό Σύστημα προκαλώντας υπνηλία. Οι πιο συχνές ανεπιθύμητες ενέργειες είναι ναυτία, έμετος, δυσκοιλιότητα, κνησμός, ζάλη, ξηροστομία και καταστολή. Τα πιο συχνά διαδεδομένα οπιούχα είναι η μορφίνη, ηρωίνη και κωδεΐνη.
Διεγερτικά
Είναι συνθετικά φάρμακα που προκαλούν προσωρινά αύξηση της εγρήγορσης και της ενέργειας, ενώ παράλληλα επιβαρύνουν το νευρικό σύστημα. Η συχνή χρήση υψηλών δόσεων για μεγάλο χρονικό διάστημα μπορεί να προκαλέσει σοβαρά καρδιαγγειακά προβλήματα όπως εγκεφαλικά επεισόδια, καρδιομυοπάθεια και έμφραγμα μυοκαρδίου. Η υπερβολική κατανάλωση για μεγάλο χρονικό διάστημα επιφέρει οξέα προβλήματα στην υγείας όπως επιθετικότητα, ψύχωση, παράνοια και ανάπτυξη εξάρτησης.
Παραισθησιογόνα
Τα παραισθησιογόνα είναι μια σειρά από ουσίες είτε φυτικές (μαγικά μανιτάρια) είτε χημικές (LSD, κεταμίνη) που επιδρούν στον εγκέφαλο για να αλλοιώσουν την αντίληψη για το τι είναι πραγματικό και τι όχι. Μπορούν να κατηγοριοποιηθούν σε τρεις μεγάλες κατηγορίες: τα ψυχοδηλωτικά, τα αποσυνδετικά και τα δηλητήρια. Κοινό γνώρισμα των τριών αυτών τάξεων ψυχοδραστικών ουσιών είναι ότι μπορούν να προκαλέσουν νοητικές, συναισθηματικές και συνειδησιακές αλλαγές και να οδηγήσουν τον χρήστη να ενεργήσει ακανόνιστα, θέτοντας σε κίνδυνο τη δική του ασφάλεια
Μαριχουάνα
Η κάνναβη επίσης γνωστή ως μαριχουάνα είναι ένα φυσικό ψυχοτρόπο φάρμακο που παράγεται από μέρη του φυτού της κάνναβης και χρησιμοποιείται κυρίως για ιατρικούς και ψυχαγωγικούς σκοπούς. Η κύρια δραστική ουσία είναι η δέλτα-9-τετραϋδροκανναβινόλη (THC). Οι κύριες επιθυμητές παρενέργειες περιλαμβάνουν χαλάρωση, ευφορία, αυξημένη όρεξη φαγητού, συγκέντρωση και δημιουργικότητα. Ωστόσο, η χρήση κάνναβης μπορεί να προκαλέσει ναυτία, άγχος, αυξημένο καρδιακό ρυθμό, παράνοια ακόμα και ψύχωση.
Συνθετικά Κανναβινοειδή
Συνθετικά ναρκωτικά ονομάζονται ουσίες που παράγονται με χημική τροποποίηση γνωστών ναρκωτικών και όχι τόσο από φυσικά συστατικά, έτσι ώστε να μη καλύπτονται πλέον από την υπάρχουσα νομοθεσία. Τα συνθετικά κανναβινοειδή γίνονται ευρέως διαθέσιμα με πρωτοφανής ρυθμούς στην Ευρώπη. Είναι γνωστό ότι, μεγάλες δόσεις μπορεί να οδηγήσουν σε δηλητηρίαση απειλητική για τη ζωή. Επηρεάζοντας το κεντρικό νευρικό σύστημα μπορούν να προκαλέσουν επιληπτικές κρίσεις, υψηλή αρτηριακή πίεση, γρήγορο καρδιακό ρυθμό και αύξηση της θερμοκρασίας του σώματος. Στα συνθετικά κανναβινοειδή συγκαταλέγονται τα K2/ spice (μπαχαρικό), K3/ΑΒ-Pinaca και η συνθετική μαριχουάνα.
H DNAlogy, το πρώτο ελληνικό ιδιωτικό εγκληματολογικό εργαστήριο, παρέχει μια ολοκληρωμένη γκάμα τοξικολογικών αναλύσεων για την ανίχνευση ψυχοδραστικών ουσιών με σύγχρονες τεχνικές σε υπόβαθρο τριχών, ούρων, αίματος, σίελου ή άλλου ιστού. Η επιλογή του είδους δείγματος θα καθοριστεί από την περίοδο χρήσης που πρέπει να ελεγχθεί (μήνες, ημέρες ή ώρες πριν την δειγματοληψία) και από τη δυνατότητα λήψης των δειγμάτων.